Over dit
werk
Object details
- Title:
- Orsini Polyptiek
- Datum:
- 1320-1330
- Medium:
- tempera en bladgoud op paneel
- Afmetingen:
- 29,7 × 82,1 × 1,5 cm
- Inventaris nummer:
- 257-260
Meer over dit werk
Het KMSKA bezit vier paneeltjes van de Orsini Polyptiek. De eerste twee stellen samen de annunciatie voor. De engel Gabriël (inv.nr. 257) meldt aan de tronende en verbaasde Maria (inv.nr. 258) dat ze zwanger zal worden. De andere twee scènes komen uit het passieverhaal: De kruisiging (inv.nr. 259) en De kruisafneming (inv.nr. 260). Het eerste paneel toont Christus aan het kruis geflankeerd door twee engelen. Links voorin treuren zijn naasten, rechts staat een meute Romeinse soldaten met vlaggen. Achterin doorboort Longinus – volgens de overlevering een blinde soldaat – Christus’ zij met een lans. Het bloed uit de wonde geneest hem. In het volgende tafereel wordt Christus’ dode lichaam van het kruis gehaald. Opnieuw reageren zijn naasten emotioneel. Christus’ bloed vloeit naar de schedel van Adam onderaan. Volgens de traditie was die begraven op de plaats waar Christus de mensheid verloste van Adams erfzonde. De annunciatie en de passie houden verband met elkaar omdat ze beide handelen over de menswording van Christus.
Naast de schedel op De kruisafneming knielt een opvallend kleinere, biddende man in een bisschoppelijk gewaad. Dit is de opdrachtgever van de polyptiek, hoogstwaarschijnlijk Napoleone Orsini, een telg uit een invloedrijk adellijk geslacht. Hij studeerde en werkte in verschillende Europese steden en verbleef als kardinaal aan het pauselijk hof in Avignon. Volgens de overlevering bezat Orsini een nagel van Christus’ kruis, die hij naliet aan de kerk Santa Maria degli Angeli in Firenze. Dit verklaart mogelijk de prominente positie van de nagels in De kruisafneming én de plaats van de opdrachtgever. Normaal werd een biddende patroon afgebeeld bij De kruisiging. Orsini werd waarschijnlijk beïnvloed door de ideeën van de diepgelovige franciscaan Ubertino van Casale, die bij hem in dienst was. Volgens Ubertino hadden de passiewerktuigen, zoals de lans van Longinus en de nagels van het kruis, spirituele kracht.
Oorspronkelijk ging het hier om twee paneeltjes die aan beide kanten beschilderd waren: Gabriël achteraan op De kruisiging, en Maria achteraan op De kruisafneming. Ze werden doormidden gezaagd om ze aan een muur te presenteren. We kennen nóg twee paneeltjes die tot de polyptiek behoorden. In Parijs bevindt zich een voorstelling van De kruisdraging, met op de achterzijde het wapenschild van de familie Orsini. In Berlijn wordt De graflegging bewaard, die ooit waarschijnlijk ook aan de achterkant met een wapen beschilderd was. De twee schilderijtjes dienden als vleugels voor de twee Antwerpse panelen.
In open toestand toonde de polyptiek vier opeenvolgende episodes uit de passie: de kruisdraging, de lanssteek, de kruisafneming en de graflegging. Op de achterkant stond centraal De annunciatie, geflankeerd door de wapens van de Orsini’s. Het geheel kon worden gesloten en omgedraaid: dan zag je een tweeluik met De annunciatie. Het kleine formaat en de tweezijdige beschildering suggereren dat de Orsini Polyptiek diende voor privédevotie. Er bestaan nog andere voorbeelden van dit type vouwbare werkjes, maar ze waren eerder zeldzaam. .
Schilder Simone Martini, een pionier van de Italiaanse renaissance, was afkomstig uit Siena en verbleef lange tijd in Avignon. Hij signeerde het werk onderaan op de lijst. Op de Antwerpse paneeltjes staat ‘PINXIT’ en ‘SYMONE’. Op De kruisdraging in Parijs stond oorspronkelijk ‘HOC OPUS’. Samen betekent dat: ‘Simone [Martini] heeft dit werk geschilderd’. Waarschijnlijk stond er bij De graflegging een datum op de lijst, maar die is verdwenen. Door dit ontbrekende puzzelstuk is er onenigheid over de ontstaansdatum. Volgens sommigen werd dit werk geschilderd tijdens het verblijf van Martini en Orsini aan het pauselijk hof in Avignon: tussen 1335 (aankomst van Martini) en 1342 (dood van Orsini). Volgens Petrarca schilderde Martini toen ook een portret van Orsini. Volgens anderen sluit de stijl duidelijk aan bij Martini’s werk uit de jaren 1320-1330.
De Orsini Polyptiek bevond zich al vroeg in Frankrijk, waar het werk grote invloed uitoefende op laatmiddeleeuwse boekverluchters, zoals de gebroeders Van Limburg. Zij verwerkten motieven uit de Orsini Polyptiek in hun Kruisdraging en Kruisafneming in Les Très Riches Heures du Duc de Berry.
Naast de schedel op De kruisafneming knielt een opvallend kleinere, biddende man in een bisschoppelijk gewaad. Dit is de opdrachtgever van de polyptiek, hoogstwaarschijnlijk Napoleone Orsini, een telg uit een invloedrijk adellijk geslacht. Hij studeerde en werkte in verschillende Europese steden en verbleef als kardinaal aan het pauselijk hof in Avignon. Volgens de overlevering bezat Orsini een nagel van Christus’ kruis, die hij naliet aan de kerk Santa Maria degli Angeli in Firenze. Dit verklaart mogelijk de prominente positie van de nagels in De kruisafneming én de plaats van de opdrachtgever. Normaal werd een biddende patroon afgebeeld bij De kruisiging. Orsini werd waarschijnlijk beïnvloed door de ideeën van de diepgelovige franciscaan Ubertino van Casale, die bij hem in dienst was. Volgens Ubertino hadden de passiewerktuigen, zoals de lans van Longinus en de nagels van het kruis, spirituele kracht.
Oorspronkelijk ging het hier om twee paneeltjes die aan beide kanten beschilderd waren: Gabriël achteraan op De kruisiging, en Maria achteraan op De kruisafneming. Ze werden doormidden gezaagd om ze aan een muur te presenteren. We kennen nóg twee paneeltjes die tot de polyptiek behoorden. In Parijs bevindt zich een voorstelling van De kruisdraging, met op de achterzijde het wapenschild van de familie Orsini. In Berlijn wordt De graflegging bewaard, die ooit waarschijnlijk ook aan de achterkant met een wapen beschilderd was. De twee schilderijtjes dienden als vleugels voor de twee Antwerpse panelen.
In open toestand toonde de polyptiek vier opeenvolgende episodes uit de passie: de kruisdraging, de lanssteek, de kruisafneming en de graflegging. Op de achterkant stond centraal De annunciatie, geflankeerd door de wapens van de Orsini’s. Het geheel kon worden gesloten en omgedraaid: dan zag je een tweeluik met De annunciatie. Het kleine formaat en de tweezijdige beschildering suggereren dat de Orsini Polyptiek diende voor privédevotie. Er bestaan nog andere voorbeelden van dit type vouwbare werkjes, maar ze waren eerder zeldzaam. .
Schilder Simone Martini, een pionier van de Italiaanse renaissance, was afkomstig uit Siena en verbleef lange tijd in Avignon. Hij signeerde het werk onderaan op de lijst. Op de Antwerpse paneeltjes staat ‘PINXIT’ en ‘SYMONE’. Op De kruisdraging in Parijs stond oorspronkelijk ‘HOC OPUS’. Samen betekent dat: ‘Simone [Martini] heeft dit werk geschilderd’. Waarschijnlijk stond er bij De graflegging een datum op de lijst, maar die is verdwenen. Door dit ontbrekende puzzelstuk is er onenigheid over de ontstaansdatum. Volgens sommigen werd dit werk geschilderd tijdens het verblijf van Martini en Orsini aan het pauselijk hof in Avignon: tussen 1335 (aankomst van Martini) en 1342 (dood van Orsini). Volgens Petrarca schilderde Martini toen ook een portret van Orsini. Volgens anderen sluit de stijl duidelijk aan bij Martini’s werk uit de jaren 1320-1330.
De Orsini Polyptiek bevond zich al vroeg in Frankrijk, waar het werk grote invloed uitoefende op laatmiddeleeuwse boekverluchters, zoals de gebroeders Van Limburg. Zij verwerkten motieven uit de Orsini Polyptiek in hun Kruisdraging en Kruisafneming in Les Très Riches Heures du Duc de Berry.
Verwervingsgeschiedenis
Kardinaal Napoleone Orsini (1263-1342), Avignon; waarschijnlijk in Champmol, het kartuizerklooster bij Dijon, sinds de late 14de eeuw; daar in de kamer van de abt in 1791, toen het werk uit elkaar werd gehaald en verkocht; ridder Florent van Ertborn (1784-1840), kocht vier panelen van de polyptiek in Dijon in 1826; gelegateerd aan het museum door ridder Florent van Ertborn, 1841.
legaat van: ridder Florent van Ertborn, 1841
legaat van: ridder Florent van Ertborn, 1841
Copyright en legaal
Deze afbeelding mag gratis gedownload worden. Voor professioneel gebruik of meer informatie kun je het contactformulier invullen. Lees hier meer.
