Over dit
werk
Object details
- Title:
- Bordeeltafereel
- Datum:
- 1563
- Medium:
- olieverf op paneel
- Afmetingen:
- 132,5 × 176 cm
- Inventaris nummer:
- 858
- Inscripties:
- links onder (onder tafeltje): JB
Meer over dit werk
Rond een tafel vervallen zichtbaar dronken mensen in laakbaar gedrag. De man betast twee vrouwen en een derde vrouw kijkt zo diep in de kan dat ze vergeet haar kind te voeden. De mannelijke gast is van betere komaf. Zijn kledij is verfijnder en hij drinkt wijn uit een tinnen kan en geschonken in een glas. De vrouwen daarentegen dragen eenvoudige kleren en drinken bier uit een aardewerken pul. De keukenmeid links is ijverig in de weer en staat schijnbaar los van het gebeuren rond de tafel. Met een bedenkelijke blik kijkt ze de toeschouwer aan. Achterin zit een oude man te rusten bij het haardvuur. Een derde man komt uit de achterkamer gestapt.
Die laatste figuur geeft aan dat dit tafereel zich in een bordeel afspeelt, niet in een ‘keuken’ of een ‘herberg’, zoals kunsthistorici eerder veronderstelden. Beuckelaer schilderde namelijk eerder een gelijkaardige compositie (Walters Art Museum, inv.nr. 37.1784), die duidelijk toont wat er in zo’n achterkamer gebeurt: er staat een man met zijn broek op de enkels voor een vrouw die op een bed ligt. De Antwerpse bordeelscène brengt een opgeschoonde versie van dit motief. Beuckelaer baseerde beide varianten bovendien op bordeelscènes van de zogenaamde Monogrammist van Braunschweig. Het expliciete precedent (KMSKA, inv.nr. 875) toonde een drinkende man bij een vrouw die uit bed stapt. In de ‘propere’ versie (National Gallery Londen, inv.nr. 5577) komen een man en een vrouw aangekleed de voorkamer weer binnen. Uit de ondertekening blijkt dat Beuckelaer de Londense versie in detail wilde volgen. Hij tekende eerst twee figuren in de deuropening.
De vogelkooi zinspeelt op de activiteiten in het bordeel. Woordspelingen met ‘vogelen’ kwamen vaker voor in de Nederlandse literatuur en schilderkunst van de zestiende en zeventiende eeuw. Bovendien is de kooi, zoals in het Antwerpse tafereel naar de Monogrammist van Braunschweig, prominent naast de achterkamer geplaatst. Sommigen herkenden nog zulke knipogen in het werk. Ze beschouwden de pastinaken en courgetten voorin als fallische symbolen; het aan het spit rijgen van de kip als een metafoor voor penetratie. Anderen zagen de figuren als personificaties van ondeugden. Zo zou de man achterin Luiheid (Acedia) voorstellen en de man voorin Wellust (Luxuria).
De symboliek voegde een extra laag toe, maar was niet essentiëel om de betekenis van het werk te kennen. Beuckelaer toonde met gevoel voor humor de mindere kanten van de mens. Hij bracht die ook in verband met een bepaalde sociale sfeer. De afgebeelde ruimte, een eenvoudige plaats van lichte zeden, verschilde ingrijpend van de rijkelijke burgerhuizen waarin het schilderij zou hangen. Zijn publiek herkende die ruimte, ondanks de opgeschoonde versie van de achterkamer, als een bordeel en interpreteerde het vertoonde gedrag als ondeugdelijk.
Tijdgenoten prezen Beuckelaers werk vaak vanwege de natuurgetrouwheid. De vele details geven ons dan ook een inkijk in de zestiende eeuw. De tinnen kannen, het glas en het aardewerk lijken verbluffend goed op archeologische vondsten uit Beuckelaers tijd. De ramen en de tegels vinden we terug in nog bestaande zestiende-eeuwse panden. Voor de kostuums bestaat er geen vergelijkingsmateriaal omdat kledij uit die tijd grotendeels verloren ging, maar kostuumhistorici gaan ervan uit dat Beuckelaer ook die correct weergaf. Tegelijk is een schilderij ook altijd een constructie; Beuckelaer schilderde niet gewoon wat hij zag. De schoorsteenmantel achterin illustreert dit treffend. Beuckelaer baseerde die op een prent van een ‘Dorische schouw’ in het architectuurboek van Sebastiano Serlio, dat in Antwerpen vertaald werd door Pieter Coecke van Aelst. Beuckelaer gebruikte dat werk vaker als inspiratie, terwijl vele ontwerpen nooit in Antwerpen zijn gebouwd.
Het schilderij werd recent gerestaureerd, waardoor de originele kleuren opnieuw tevoorschijn kwamen. De ondertekening schemert op verschillende plaatsen door de dunne verflagen. Met het blote oog zijn verschillende wijzigingen zichtbaar. Het hoofd van de vrouw links stond bijvoorbeeld meer naar rechts. Ook in de techniek van de ondertekening zijn er verschillen. Sommige delen zijn heel vrij en los gezet, terwijl andere, zoals de kruik rechts, met behulp van aslijnen werden uitgewerkt.
Die laatste figuur geeft aan dat dit tafereel zich in een bordeel afspeelt, niet in een ‘keuken’ of een ‘herberg’, zoals kunsthistorici eerder veronderstelden. Beuckelaer schilderde namelijk eerder een gelijkaardige compositie (Walters Art Museum, inv.nr. 37.1784), die duidelijk toont wat er in zo’n achterkamer gebeurt: er staat een man met zijn broek op de enkels voor een vrouw die op een bed ligt. De Antwerpse bordeelscène brengt een opgeschoonde versie van dit motief. Beuckelaer baseerde beide varianten bovendien op bordeelscènes van de zogenaamde Monogrammist van Braunschweig. Het expliciete precedent (KMSKA, inv.nr. 875) toonde een drinkende man bij een vrouw die uit bed stapt. In de ‘propere’ versie (National Gallery Londen, inv.nr. 5577) komen een man en een vrouw aangekleed de voorkamer weer binnen. Uit de ondertekening blijkt dat Beuckelaer de Londense versie in detail wilde volgen. Hij tekende eerst twee figuren in de deuropening.
De vogelkooi zinspeelt op de activiteiten in het bordeel. Woordspelingen met ‘vogelen’ kwamen vaker voor in de Nederlandse literatuur en schilderkunst van de zestiende en zeventiende eeuw. Bovendien is de kooi, zoals in het Antwerpse tafereel naar de Monogrammist van Braunschweig, prominent naast de achterkamer geplaatst. Sommigen herkenden nog zulke knipogen in het werk. Ze beschouwden de pastinaken en courgetten voorin als fallische symbolen; het aan het spit rijgen van de kip als een metafoor voor penetratie. Anderen zagen de figuren als personificaties van ondeugden. Zo zou de man achterin Luiheid (Acedia) voorstellen en de man voorin Wellust (Luxuria).
De symboliek voegde een extra laag toe, maar was niet essentiëel om de betekenis van het werk te kennen. Beuckelaer toonde met gevoel voor humor de mindere kanten van de mens. Hij bracht die ook in verband met een bepaalde sociale sfeer. De afgebeelde ruimte, een eenvoudige plaats van lichte zeden, verschilde ingrijpend van de rijkelijke burgerhuizen waarin het schilderij zou hangen. Zijn publiek herkende die ruimte, ondanks de opgeschoonde versie van de achterkamer, als een bordeel en interpreteerde het vertoonde gedrag als ondeugdelijk.
Tijdgenoten prezen Beuckelaers werk vaak vanwege de natuurgetrouwheid. De vele details geven ons dan ook een inkijk in de zestiende eeuw. De tinnen kannen, het glas en het aardewerk lijken verbluffend goed op archeologische vondsten uit Beuckelaers tijd. De ramen en de tegels vinden we terug in nog bestaande zestiende-eeuwse panden. Voor de kostuums bestaat er geen vergelijkingsmateriaal omdat kledij uit die tijd grotendeels verloren ging, maar kostuumhistorici gaan ervan uit dat Beuckelaer ook die correct weergaf. Tegelijk is een schilderij ook altijd een constructie; Beuckelaer schilderde niet gewoon wat hij zag. De schoorsteenmantel achterin illustreert dit treffend. Beuckelaer baseerde die op een prent van een ‘Dorische schouw’ in het architectuurboek van Sebastiano Serlio, dat in Antwerpen vertaald werd door Pieter Coecke van Aelst. Beuckelaer gebruikte dat werk vaker als inspiratie, terwijl vele ontwerpen nooit in Antwerpen zijn gebouwd.
Het schilderij werd recent gerestaureerd, waardoor de originele kleuren opnieuw tevoorschijn kwamen. De ondertekening schemert op verschillende plaatsen door de dunne verflagen. Met het blote oog zijn verschillende wijzigingen zichtbaar. Het hoofd van de vrouw links stond bijvoorbeeld meer naar rechts. Ook in de techniek van de ondertekening zijn er verschillen. Sommige delen zijn heel vrij en los gezet, terwijl andere, zoals de kruik rechts, met behulp van aslijnen werden uitgewerkt.
Verwervingsgeschiedenis
Gekocht van de erfgenamen Adolphe Gouder de Beauregard, Antwerpen, 1907.
Restauratie met steun van Fonds Baillet Latour, 2016
aankoop: erfgenamen Adolphe Gouder de Beauregard, 1907
Restauratie met steun van Fonds Baillet Latour, 2016
aankoop: erfgenamen Adolphe Gouder de Beauregard, 1907
Copyright en legaal
Deze afbeelding mag gratis gedownload worden. Voor professioneel gebruik of meer informatie kun je het contactformulier invullen. Lees hier meer.
