DOOR SISKA BEELE

Mooier kunnen we het ons bijna niet voorstellen: passie in de liefde delen met passie voor kunst. Een kunstenaarspaar dat in harmonie leeft en werkt, dat elkaar inspireert en opbeurt. Maar zo gaat het niet altijd. Relaties van kunstenaarskoppels zijn dikwijls intens, soms diep tragisch, dan weer stormachtig of gedoemd tot mislukken. Stereotiepe rolpatronen en onderlinge machtsverschillen zitten in de weg. Wat overblijft zijn ongelijkheid, jaloezie en frustratie.

Virginie Demont-Breton & Adrien Demont

A match made in heaven

Virginie Breton (1859-1935) groeide op in een kunstenaarsfamilie in Courrières in Noord-Frankrijk. Ze leerde het vak in het atelier van haar vader Jules Breton, een gewaardeerd schilder van boerentaferelen. Daar ontmoette ze Adrien Demont (1851-1928).

Zij was amper veertien, hij eenentwintig, De notariszoon uit Douai had zijn rechtenstudie stopgezet om zich volledig te kunnen wijden aan de schilderkunst. Emile Breton, de oom van Virginie, was zijn leermeester. Ze kregen drie dochters en Virginie bleef schilderen. Onder de naam van Virginie Demont-Breton bouwde ze, net zoals haar man, aan een eigen carrière.

Vanaf 1881 bracht het echtpaar de zomers door in Wissant, een klein vissersdorp aan de Opaalkust. Later vestigde de familie er zich voorgoed en liet een villa in neo-Egyptische stijl bouwen: het Typhonium. Adrien raakte geboeid door het landschap: hij schilderde het dorp, de zee, de duinen en krijtrotsen. Virginie liet zich bekoren door het alledaagse leven in het dorpje, de kinderen aan het strand en de vissers op zee.

De schilders Adrien en Virginie waren een succesvol en gevierd kunstenaarsechtpaar. Dit koppel is een zeldzaam voorbeeld van een artistieke relatie gebaseerd op gelijkwaardigheid en wederzijdse bewondering, zonder afgunst of rivaliteit. Vanuit die uitzonderlijk geprivilegieerde positie ijverde Virginie jarenlang voor meer vrouwelijke participatie in de door mannen gedomineerde kunstwereld.

Louise Laridon & Emile Vloors

Un ménage à trois?

Dit bijzondere verhaal begint op de kunstacademie in Antwerpen aan het einde van de 19de eeuw, waar Emile Vloors (1871-1952) de twee zussen Laridon tegen het lijf loopt. Terwijl Emile zich vervolmaakte in de grote historieschilderkunst, volgde Louise (1869-1943) les bij landschapsschilder Pierre Van Havermaet. Meisjesstudenten werden nog maar sinds kort aan de academie toegelaten. Ook haar jonge zus Lucie tekende en schilderde voortreffelijk. Emile, Louise en Lucie werden onafscheidelijk en bleven bij elkaar voor de rest van hun leven.

Vloors genoot al snel een stevige reputatie in de behoudsgezinde kunstscene van de Scheldestad. Hij was een veelgevraagd schilder van elegante portretten en maakte diverse monumentale en decoratieve composities voor zowel privéwoningen als openbare gebouwen. De zussen gaven de voorkeur aan landschappen, stillevens, bloemen en poezen, het liefst in pastel en aquarel en op klein formaat.

Ook al waren ze alle drie als kunstenaar actief, Emile was de toonaangevende artiest, Louise en Lucie speelden de tweede viool. Vóór alles waren ze Vloors’ grote muzen en favoriete modellen. Ook nadat Emile op 29 december 1914 uiteindelijk met Louise trouwde tijdens hun ballingschap in Groot-Brittannië.

Valentine Prax & Ossip Zadkine

Geen Musée Zadkine/Prax in Parijs

Op de vraag wie de grootste levende kunstenaar was, antwoordde Ossip Zadkine (1890-1967) steevast: ‘Henry Moore en mijn vrouw Valentine Prax.’ En hij voegde daaraan toe: ‘Als ze een man was geweest, had ze veel meer bereikt.’ Valentine (1899-1981) en Ossip leerden elkaar kennen in Parijs in 1918.

Zij was een schuchter meisje uit Frans-Algerije dat droomde van een leven als kunstenares, hij een extraverte en fiere Russische beeldhouwer, die boomstammen en steenblokken tot leven kon wekken. Hij introduceerde haar in het rumoer van Montparnasse, waar de klassiek geschoolde Valentine de vrijheid van de moderne kunst ontdekte. 

Zadkine en Prax volgden elk hun eigen artistieke weg, met respect voor elkaar en voor elkaars werk. Valentine exposeerde regelmatig en verkocht haar kleurrijke en levendige doeken zó goed dat zij aanvankelijk de kostwinner was. Maar Zadkine kwam voor haar altijd op de eerste plaats. Zij bestierde de zaken, onderhield contacten, liet hem lange reizen maken en vergaf hem zijn affaires.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vluchtte Zadkine naar New York. Valentine bleef eenzaam achter in het bezette Parijs, waar ze alles in het werk stelde om de ‘ontaarde’ beeldhouwwerken van haar man in veiligheid te brengen. Ziek, ongelukkig en berooid keerde Zadkine terug naar Valentine in Parijs. Voor hun nalatenschap plande het echtpaar een Musée Zadkine/Prax. Maar de stad Parijs besliste daar anders over: het werd het Musée Zadkine.

Dit artikel verscheen eerder in ons museummagazine Zaal Z.